Trade Balance là gì? Trade Balance hay còn gọi là cán cân thương mại, đây chính là bảng quyết toán thể hiện sự chênh lệch giữa giá trị về mặt tiền tệ việc xuất khẩu và nhập khẩu ở một giai đoạn cụ thể của một nền kinh tế nhất định. Bên cạnh tầm quan trọng của mình thì cán cân thương mại cũng tác động rất nhiều đến nền kinh tế của một quốc gia và toàn cầu. Vì vậy, bạn hãy cùng chúng tôi tìm hiểu chi tiết về Balance of Trade là gì và vai trò của chúng qua bài viết sau đây nhé.
Cán cân thương mại – Trade Balance là gì?
Cán cân thương mại là gì? Cán cân thương mại được biết đến là bảng quyết toán về sự chênh lệch giữa giá trị của tiền tệ nhập khẩu và xuất khẩu ở trong một nền kinh tế tại một giai đoạn nhất định có thể là quý hoặc năm. Như vậy, dữ liệu thống kê sẽ được sử dụng trong việc tính toán cán cân thương mại khi đó sẽ là giá trị tính bằng tiền tệ của toàn bộ những sản phẩm và dịch vụ xuất khẩu/nhập khẩu của một đất nước. Một tên gọi khác của cán cân thương mại mà bạn cần phải biết đó chính là xuất khẩu ròng – Net Exports.
Nhìn chung, một quốc gia sẽ có khả năng cán cân thương mại rơi vào 3 tình huống đó là: Thâm hụt, thặng dư và cân bằng. Để có thể tính toán được rằng cán cân thương mại là dương hay âm thì sẽ dựa vào công thức tính cụ thể như sau:
Cán cân thương mại = Giá trị xuất khẩu – Giá trị nhập khẩu
Trong đó:
- Giá trị xuất khẩu: Là giá trị của dịch vụ và hàng hóa được bán cho người mua của những quốc gia khác.
- Giá trị nhập khẩu: Là giá trị của dịch vụ và hàng hóa được mua từ người bán của những quốc gia khác.
Như vậy, nếu như giá trị của xuất khẩu cao hơn nhập khẩu hoặc là mức chênh lệch có giá trị dương thì khi đó quốc gia này được xem là có sự thặng dư thương mại, còn được gọi là Trade Surplus. Đồng thời, bản báo cáo cán cân thương mại cũng được xem là tốt. Ngược lại, nếu như nhập khẩu vượt trội hơn hẳn so với xuất khẩu hoặc là có mức chênh lệch mang giá trị âm thì quốc gia này được xem là có sự thâm hụt thương mại, tức là Trade Deficit. Không những thế, thông thường báo cáo Trade Balance sẽ được đánh giá xấu.
Tuy nhiên trader cần lưu ý đến những khái niệm nhập khẩu, xuất khẩu, xuất khẩu ròng, thâm hụt thương mại, thặng dư thương mại trong lý luận thương mại quốc tế có ý nghĩa rộng lớn hơn so với trong cách xây dựng bảng biểu cán cân của thanh toán quốc tế bởi vì chúng sẽ gồm có cả dịch vụ lẫn hàng hóa.
Khi tìm hiểu về Balance of Trade là gì, bạn sẽ thấy rằng chúng bao gồm sự giao dịch của các loại sản phẩm chẳng hạn như các mặt hàng về công nghiệp, các sản phẩm nông nghiệp và nguyên liệu thô, cũng như vận chuyển và du lịch. Cán cân thương mại cũng giống như sự chênh lệch giữa đầu tư của một đất nước và nhu cầu của địa phương, tức là sự chênh lệch giữa các mặt hàng mà quốc gia đó mua từ nước ngoài về và các mặt hàng mà chính quốc gia đó tự sản xuất.
Tuy nhiên, cán cân thương mại lại không bao gồm số tiền được sử dụng lại vào thị trường cổ phiếu ở trong nước và cũng sẽ không bao gồm cả việc nhập khẩu những mặt hàng để nhằm mục đích sản xuất cho thị trường ở địa phương. Tổng giá trị tài sản vãng lai trên quy mô toàn cầu của tất cả các quốc gia cộng lại sẽ có kết quả bằng 0. Nguyên nhân là bởi vì thặng dư của quốc gia này sẽ được thâm hụt của những quốc gia khác bù trừ cho nhau.
Số liệu của cán cân thương mại của quốc gia này sẽ được chịu trách công bố bởi Cục Thống kê dân số thuộc Bộ thương mại Mỹ theo lịch vào ngày thứ 5 tuần thứ 3 mỗi tháng. Tại Việt Nam, Tổng cục Hải quan sẽ là cơ quan có trách nhiệm thực hiện công bố số liệu này.
Cán cân thương mại có vai trò gì đối với nền kinh tế?
Đối với mọi quốc gia, tình hình xuất nhập khẩu sẽ luôn là vấn đề được quan tâm đến hàng đầu bởi vì nó đôi khi chính là nguồn thu nhập của một quốc gia, một địa phương. Và đồng thời cũng góp phần thúc đẩy vào sự phát triển của nền kinh tế xã hội của quốc gia đó. Cho nên, Trade Balance sẽ được xem như là một dấu hiệu thể hiện sự thay đổi của hoạt động xuất khẩu và nhập khẩu của một quốc gia cũng như sự chênh lệch giữa chúng ở trong một khoảng thời gian nhất định.
Đầu tiên, cán cân thương mại cung cấp các thông tin liên quan về sự cung cầu tiền tệ của một quốc gia
Cụ thể cán cân thương mại sẽ nói đến sự thay đổi của tỷ giá hối đoái giữa đồng nội tệ so với đồng ngoại tệ. Khi một nước đang có thặng dư thương mại thì tổng cộng giá trị của những dòng ngoại tệ chảy vào quốc gia đó sẽ cao hơn so với tổng giá trị của những dòng ngoại tệ chảy ra. Khi ngoại tệ vượt qua được biên giới sẽ được chuyển đổi để trở thành đồng ngoại tệ. Vì vậy, nguồn cung của ngoại tệ sẽ có sự gia tăng lên. Kết quả nhận về lúc này đó chính là tỷ giá hối đoái của các đồng ngoại tệ sẽ suy giảm và sẽ gia tăng tỷ giá hối đoái của đồng nội tệ.
Ngược lại, nếu như một quốc gia đang trong tình trạng bị thâm hụt thương mại, để thực hiện các giao dịch thanh toán quốc tế thì đồng nội tệ sẽ cần phải được chuyển thành đồng ngoại tệ. Cuối cùng, gia tăng nguồn cung đồng nội tệ và tỷ giá hối đoái sẽ có sự suy giảm. Còn tỷ giá của đồng tiền thuộc quốc gia đang có thặng dư thương mại so với quốc gia này sẽ gia tăng lên.
Xem thêm: Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái hiện nay
Thứ hai, cán cân thương mại sẽ phản ánh lên khả năng cạnh tranh của một quốc gia ở trên trường quốc tế
Bởi vì cán cân thương mại sẽ phản ánh về tình trạng của cán cân vãng lai, vì vậy sự ổn định của nền kinh tế vĩ mô cũng sẽ bị ảnh hưởng theo. Đây được xem là một sự ảnh hưởng cực kỳ quan trọng của Trade Balance đối với nền kinh tế. Thông qua đó, chính phủ cũng sẽ đưa ra những chính sách phù hợp nhằm điều chỉnh cán cân thương mại đảm bảo và đồng thời giúp kinh tế vĩ mô ổn định.
Tất cả các quốc gia đều quan tâm đến cán cân thương mại bởi vì nó có sự ảnh hưởng đến sản lượng ở trong nước (NX hay Net Export chính là thành tố không thể thiếu của GDP), việc làm cũng như cán cân đối ngoại.
Chẳng hạn như ở những nền kinh tế đang có sự phát triển, họ sẽ cần phải thu hút thêm nhiều nguồn lực ở nước ngoài nhằm giúp cho quá trình phát triển và tăng trưởng kinh tế trong nước được thúc đẩy. Đặc biệt nhất chính là đầu tư trực tiếp từ nước ngoài hoàn toàn chấp nhận thâm hụt cán cân thương mại ở trong một quãng thời gian dài. Tuy nhiên, bởi vì không thể chấp nhận về tình trạng xuất siêu hay nhập siêu ở trong một khoảng thời gian dài, cho nên chính phủ khi đó sẽ vận dụng các chính sách điều chỉnh thường xuyên sao cho thích hợp nhất nhằm loại trừ đi những hiện tượng này.
Trong khi đó, đối với những quốc gia đang có nền kinh tế phát triển đa phần sẽ nhập khẩu rất nhiều các nguyên vật liệu thô với mức giá rẻ mạt đến từ những nước đang phát triển. Sau đó, nguyên vật liệu thô này sẽ được chuyển sang những mặt hàng sử dụng sẵn và có giá trị tăng lên một cách đáng kể.
Mặc dù ở rất nhiều quốc gia phát triển khác (chẳng hạn như khối liên minh Châu Âu) đều có cán cân thương mại cân bằng đối với khía cạnh tiền tệ. Tuy nhiên về phần thể chất của cán cân thương mại đó thì lại rất kém. Đặc biệt đối với những quốc gia đang phát triển, tức là nếu như xét về mặt vật liệu thì xuất khẩu sẽ không chiếm ưu thế cao hơn là nhập khẩu.
Thứ ba, cán cân thương mại thể hiện mức tiết kiệm, thu nhập thực tế và đầu tư
Nếu như cán cân thương mại thâm hụt thì chứng tỏ rằng quốc gia đã chi ra nhiều hơn so với việc thu nhập vào của mình. Đồng thời, nó cũng cho thấy tiết kiệm sẽ ít hơn so với việc đầu tư và trường hợp ngược lại.
Như khi nói đến cán cân thương mại là gì, bạn có thể thấy được rằng nó có những tác động vô cùng to lớn đến nền kinh tế cho nên các nhà kinh tế cũng như nhà quản lý luôn tìm ra các phương pháp để nhằm đưa ra các dự báo về những cơ hội và thách thức. Từ đó, các giải pháp hiệu quả và kịp thời nhất sẽ được đề ra cho các hoạt động xuất khẩu và nhập khẩu ở trong tương lai. Thông qua điều này, nó sẽ giúp ích rất nhiều trong việc điều tiết vĩ mô tốt hơn. Tuy nhiên bên cạnh đó các quan điểm khác nhau về sự ảnh hưởng của cán cân thương mại đối với một nền kinh tế của một quốc gia vẫn còn tồn tại. Chẳng hạn như:
Không giống với các quan niệm sai lầm của nhiều nhà kinh tế, cán cân thương mại tiêu cực hay tích cực sẽ không nhất thiết phải chỉ ra điểm yếu hay điểm mạnh của một nền kinh tế. Việc cán cân thương mại tiêu cực hay tích cực sẽ mang lại lợi ích như thế nào cho nền kinh tế sẽ phụ thuộc vào những quốc gia có liên quan, những quyết định về các chính sách thương mại. Và thời gian của cán cân thương mại tiêu cực hay tích cực cũng như quy mô về sự mất cân bằng thương mại và những vấn đề khác liên quan.
Bên cạnh đó, các nhà kinh tế học đương đại lại không đưa ra được các ý kiến thống nhất về sự thâm hụt thương mại có sự ảnh hưởng ra sao trong nền kinh tế cùng với các ý kiến nhận định rằng đây sẽ là một sự trì trệ của GDP cũng như tình trạng việc làm ở trong một khoảng thời gian dài cùng với mức chi phí xã hội cao. Trong khi đó, có nhiều người lại cho rằng đây chính là dấu hiệu về một sự tăng trưởng của nền kinh tế. Theo như một vài chuyên gia kinh tế, họ tin rằng tình trạng việc làm và GDP có thể sẽ bị trì trệ trong thời gian dài nếu như thâm hụt thương mại quá lớn và diễn ra trong suốt quãng thời gian dài.
Như vậy, Balance of Trade không cung cấp quá nhiều dấu hiệu về việc một nền kinh tế đang diễn ra như thế nào, hoạt động tốt ra sao. Thông thường, các nhà kinh tế sẽ đồng ý rằng thặng dư hay thâm hụt thương mại sẽ không phải luôn luôn là điều xấu hay là điều tốt đối với nền kinh tế.
Những yếu tố ảnh hưởng đến cán cân thương mại là gì?
Những yếu tố có sự ảnh hưởng đến Trade Balance là gì? Đó chính là tỷ giá hối đoái, giá cả hàng hóa, tình trạng lạm phát, thu nhập và chính sách thương mại quốc tế của từng quốc gia. Bởi vì cán cân thương mại được xác định nhờ vào các giá trị cho nên trạng thái của nó sẽ phụ thuộc phần lớn vào tỷ giá hối đoái và phương pháp thu thập số liệu sẽ là độ tin cậy số liệu. Độ tin cậy và độ chính xác được đưa ra bởi các số liệu có thể sẽ ảnh hưởng đến việc nhận dạng về bản chất cũng như mức độ nghiêm trọng của tình trạng cán cân thương mại bị thâm hụt.
Tỷ giá hối đoái
Một trong số các nhân tố được xem là quan trọng đó với các quốc gia đó chính là tỷ giá hối đoái. Lý do là bởi vì nó sẽ ảnh hưởng đến mức giá tương đối giữa hàng hóa ở trên thị trường quốc tế và hàng hóa được sản xuất ở trong nước. Nếu như một quốc gia có đồng tiền gia tăng mạnh lên thì hàng hóa mà quốc gia đó xuất khẩu ra nước ngoài sẽ có giá trị đắt đỏ hơn và hàng hóa nhập khẩu vào sẽ rẻ hơn. Ngược lại, khi đồng tiền của quốc gia đó suy yếu thì hàng hóa nhập khẩu sẽ đắt hơn so với thị trường quốc tế và hàng hóa xuất khẩu sẽ rẻ hơn.
Chính vì vậy mà việc tỷ giá của đồng nội tệ gia tăng lên sẽ khiến cho việc xuất khẩu gặp nhiều bất lợi và việc nhập khẩu sẽ thuận lợi hơn. Điều này từ đó đã dẫn đến kết quả chính là Net Exports (Xuất khẩu ròng) giảm xuống. Ngược lại, khi mà tỷ giá của đồng nội tệ suy giảm xuống, lợi thế sẽ thuộc về xuất khẩu và nhập khẩu sẽ gặp nhiều khó khăn, đồng thời xuất khẩu ròng cũng sẽ gia tăng lên. Cán cân thương mại của một quốc gia thông thường sẽ giảm đi khi tỷ giá hối đoái tăng cao lên. Và khi tỷ giá hối đoái thấp hơn thì cán cân thương mại sẽ bắt đầu có xu hướng gia tăng.
Như vậy, tỷ giá hối đoái của tác động như thế nào đến cán cân thương mại Việt Nam hiện nay? Đối với Việt Nam – là một quốc gia đang ở trong quá trình hội nhập sâu vào trong nền kinh tế quốc tế thì việc nhận diện được các tác động của tỷ giá hối đoái tới cá nhân thương mại Việt Nam là một điều cực kỳ cần thiết, nhất là ở trong bối cảnh những rào cản về thuế quan cũng như hạn ngạch hàng hóa để nhằm dỡ bỏ dần dần các bảo hộ thương mại.
Tìm hiểu thêm về Tỷ giá hối đoái thả nổi – Floating Exchange Rate
Nhập khẩu
Thông qua công thức tính toán cán cân thương mại ở nội dung trên, bạn sẽ thấy được rằng yếu tố chính ảnh hưởng đến quyết định của các cân thương mại đó chính là nhập khẩu. Nhập khẩu gia tăng khi GDP tăng sẽ có sự phụ thuộc vào xu hướng nhập khẩu biên. Trong thực tế, khi mà GDP tăng lên hoặc gia tăng nhanh chóng thì nhập khẩu cũng từ đó mà gia tăng lên theo.
Không những thế, nhập khẩu cũng còn phụ thuộc nhiều vào giá cả tương đối giữa hàng hóa sản xuất ở nước ngoài và hàng hóa sản xuất ở trong nước. Nếu như giá cả ở trong nước có sự gia tăng tương đối so với giá cả trên thị trường ngoài nước thì nhập khẩu cũng sẽ tăng lên và ngược lại cũng xảy ra tình trạng tương tự như vậy.
Chẳng hạn như, giá của một chiếc xe đạp sản xuất tại thị trường Việt Nam tăng lên tương đối so với giá xe đạp của Trung Quốc thì người dân lúc này sẽ có xu hướng tiêu thụ xe đạp của Trung Quốc nhiều hơn. Từ đó, nhu cầu nhập khẩu mặt hàng này cũng sẽ gia tăng theo.
Xuất khẩu
Giông với nhập khẩu thì xuất khẩu cũng là một phần quan trọng không thể thiếu đối với các cân thương mại của mỗi quốc gia. Tuy nhiên, thay vào đó xuất khẩu lại có sự phụ thuộc vào những gì đang diễn ra ở những quốc gia khác tại vì xuất khẩu của quốc gia này đơn giản chính là sự nhập khẩu của quốc gia kia. Bởi vậy, nó phụ thuộc chủ yếu vào sản lượng và thu nhập của những quốc gia là đối tác. Cũng chính vì lý do này mà trong những mô hình kinh tế hiện nay, người ta sẽ xem xuất khẩu chính là yếu tố tự định.
Chính sách tài chính
Đối với các quốc gia đang có nền kinh tế kém phát triển, thì các chính sách tài chính của họ đối với tình hình tài chính quốc tế sẽ không có ảnh hưởng. Tuy nhiên, đối với những quốc gia có tỷ trọng cao so với nền kinh tế toàn cầu như Nhật Bản, Trung Quốc, Mỹ thì nó lại có tác động rất lớn đến cán cân thương mại quốc tế.
Thâm hụt thương mại – Trade Deficit | Nguyên nhân dẫn đến sự thâm hụt thương mại
Thâm hụt thương mại hay gọi là Trade Deficit, đây chính là một thước đo ở trong thương mại quốc tế có nhiệm vụ thể hiện rằng một quốc gia đang có sự nhập khẩu nhiều hơn so với việc xuất khẩu, tức là quốc gia đó đang ở tình trạng nhập siêu. Ngoài ra, thâm hụt thương mại cho phản ánh về dòng tiền ở nội địa đang chảy ra trên thị trường nước ngoài, tức là cán cân thương mại âm.
Khi một quốc gia không sản xuất và cung cấp đủ hàng hóa cho người dân của họ thì sẽ xảy ra tình trạng thâm hụt thương mại. Tuy nhiên, đôi khi thâm hụt thương mại xảy ra là một dấu hiệu cho thấy quốc gia này có lượng người tiêu dùng đủ giàu có để có đủ khả năng mua nhiều hàng hóa hơn là khả năng sản xuất của quốc gia này. Như vậy, thâm hụt thương mại sẽ không phải là một mối lo trực tiếp, nếu như nó được bù đắp lại bằng phần thặng dư được một phần nào đó ở trong cán cân thanh toán tạo ra.
Như vậy, tình trạng thâm hụt cán cân thương mại sẽ xảy ra bởi nguyên nhân là gì? Hiện tại đang có hai cách để lý giải về nguyên nhân khiến cho thâm hụt thương mại xảy ra trong suốt một khoảng thời gian dài. Thứ nhất, đây chính là hậu quả của việc đầu tư tăng trưởng quá nhanh chóng vượt quá xa so với tiết kiệm trong nước. Thứ hai chính là bởi vì nền kinh tế bị biến dạng cấu trúc. Nó đã cản trở việc các chính sách thương mại được đổi mới.
Sự chênh lệch giữa đầu tư và tiết kiệm
- Mức tiết kiệm thấp: Ngoài việc người dân có mức tiết kiệm không cao thì mức tăng trưởng ấm lên của thị trường bất động sản và chứng khoán giúp cho người dân có cảm giác rằng mình đang giàu hơn. Từ đó, nó đã giúp cho tiêu dùng tăng lên và tiết kiệm giảm xuống.
- Đầu tư tăng cao: Một khi nới lỏng các chính sách tiền tệ thì lãi suất ở trong nước sẽ giảm một phần nào đó và đầu tư trong nước cũng sẽ gia tăng lên.
Lạm phát gia tăng cao
Như đã chia sẻ bên trên, tình trạng lạm phát sẽ đóng góp một phần không nhỏ vào việc tác động đến cán cân thương mại. Vì vậy, khi lạm phát tăng cao thì chỉ số cạnh tranh của dịch vụ và hàng hóa ở trong nước cũng sẽ gia tăng và ngược lại cũng tương tự như vậy.
Cơ cấu của hàng hóa xuất khẩu – nhập khẩu
Tại Việt Nam, đây chính là một vấn đề vô cùng phổ biến khi mà tình trạng gia tăng tỷ lệ xuất khẩu, tỷ lệ nhập khẩu đồng thời cũng tăng lên. Có đến 2 phần 3 giá trị xuất khẩu là nguyên liệu nhập khẩu. Không những thế, trong nước, năng lực cạnh tranh hàng hóa cũng còn quá thấp.
Mặt khác, Việt Nam lại chưa có sự gia nhập một cách hoàn toàn vào chuỗi giá trị trong khu vực và chỉ có vai trò là một nơi lắp ráp các sản phẩm. Hay nói theo cách khác thì đây là vấn đề thương mại tạo thương mại ở Việt Nam.
Chính sách giảm thuế nhập khẩu
Việt Nam hiện nay đang thực hiện các chỉ tiêu giảm thuế nhập khẩu dựa theo những cam kết của thỏa thuận WTO và thương mại trong khu vực. Chính điều này là nguyên nhân xảy ra thâm hụt thương mại ở nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Thâm hụt ngân sách
Thông thường, thâm hụt ngân sách sẽ đi kèm với việc thâm hụt cán cân vãng lai. Tại Việt Nam, nguyên nhân dẫn đến tình trạng thâm hụt của cán cân thương mại đó là:
- Việt Nam trong những năm qua đang theo đuổi mục tiêu tăng trưởng kinh tế, đồng thời, chính phủ đã phải bắt buộc tăng chi ngân sách bởi vì sự suy thoái của kinh tế.
- Đầu tư tràn lan: Điều này cho thấy sự đầu tư của các doanh nghiệp thuộc nhà nước không được hiệu quả. Nó được thể hiện rõ ràng qua hệ số ICOR – Hệ số hiệu quả sử dụng vốn.
Đối với Hoa Kỳ, vào năm 2007, thâm hụt tài khoản vãng lai của quốc gia này đã lên đến 7% so với GDP, tương đương hơn 800 tỷ USD. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này chủ yếu là bởi vì tổng giá trị nhập khẩu đã có sự vượt quá xa so với tổng giá trị xuất khẩu.
Tuy nhiên, thâm hụt tài khoản vãng lai của Hoa Kỳ lại được các khoản vay từ nước ngoài cũng như các định chế tài chính quốc tế tài trợ. Điều này đã tạo ra được những nguồn tài chính khủng chảy vào quốc gia này hàng năm. Ngoài ra, một trong những nguyên nhân chính khiến cho Hoa Kỳ xuất hiện tình trạng thâm hụt tài khoản vãng lãi đó chính là sự giảm giá của đồng USD. Việc gia tăng nguồn thu dựa vào đồng USD từ những hoạt động đầu tư tại các quốc gia khác đã khuyến khích Hoa Kỳ thúc đẩy những hoạt động này mạnh mẽ.
Bài viết vừa rồi là những chia sẻ chi tiết về Trade Balance là gì hay cán cân thương mại là gì. Thông thường, cán cân thương mại sẽ không có các chuyển biến đột giá như các chỉ số CPI, PPI hay NFP. Tuy nhiên, nó lại có thể giúp ích về lâu dài để bạn có được một cái nhìn về thương mại của quốc gia đó tổng thể hơn. Như vậy, hy vọng rằng những chia sẻ vừa rồi của chúng tôi sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của cán cân thương mại đối với nền kinh tế của một quốc gia nói riêng và nền kinh tế toàn cầu nói chung.
Xem thêm:
Proof of concept – POC là gì? Ứng dụng như thế nào trong đa lĩnh vực?
Những chiến thuật nào giúp vượt qua FUD trong giao dịch?
Tôi là Trang Thái Hùng – tác giả của những bài viết trên ForexDictionary, với kinh nghiệm hơn 5 năm trong lĩnh vực đầu tư tài chính tôi muốn chia sẻ đến bạn đọc các kiến thức mà tôi đã tích luỹ được, vững kiến thức chọn được nơi đầu tư an toàn lợi nhuận khủng không còn là chuyện quá khó.