Hối phiếu là gì? Hướng dẫn cách lập hối phiếu dễ hiểu

Hối phiếu là gì? Chắc hẳn đây là một câu hỏi thường gặp khi bạn bắt đầu tìm hiểu về thị trường tài chính. Hối phiếu là một giấy tờ có giá và đang ngày càng trở nên phổ biến khi nhiều người sử dụng chúng với mục đích vay mượn nợ. Hối phiếu có nhiều loại khác nhau với ý nghĩa đi kèm theo từng loại. Hãy cùng tìm hiểu về các loại hối phiếu đang có trên thị trường và cách lập hối phiếu qua bài viết dưới đây.

Khám niệm thuật ngữ hối phiếu

Hối phiếu được hiểu là công cụ dùng để vay nợ trong thời gian ngắn hạn dưới hình thức văn bản bản. Người phát hành hối phiếu là người đang vay nợ và hối phiếu có ý nghĩa yêu cầu người phát hành trả tiền cho người thụ hưởng (có thể là người cho vay tiền) theo số tiền và thời điểm đang được thể hiện trên hối phiếu. Người phát hành hối phiếu phải trả tiền cho người thụ hưởng theo đúng thời gian được ghi trên hối phiếu như tại thời điểm người thụ hưởng yêu cầu hoặc thời gian cụ thể.

Hối phiếu được chấp nhận và người chấp nhận tiến hành ký hậu vào mặt sau của hối phiếu, thì khi đó hối phiếu có giá trị thương lượng. Đồng thời, lúc này hối phiếu cũng có thể mang đi chiết khấu tức là người sở hữu hối phiếu có quyền bán lại với mệnh giá thấp hơn giá trị đang có với mức lãi suất thể hiện thông tin lãi suất ngắn hạn đang trên thị trường.

Mẫu hối phiếu đang được lưu hành trong cuộc sống

Hối phiếu thường có thời hạn cao nhất trong vòng 6 tháng và chúng được dùng chủ yếu với mục đích như: tài trợ cho hoạt động thương mại, nhu cầu trong việc vốn luân chuyển ở các ngành nông nghiệp và công nghiệp. 

• Hối phiếu nội địa: là loại hối phiếu được phát hành với mục đích tài trợ cho các hoạt động kinh doanh trong nước.
• Hối phiếu nước ngoài: hay hối phiếu thương mại là loại hối phiếu được phát hành cho quá trình thực hiện các giao dịch ngoại thương. 

Thời gian gần đây, hối phiếu nội địa đang dần được thay thế bởi tiền vay ngân hàng hoặc các tín dụng thương mại nhưng chỉ đang còn tồn tại ở nước Anh. Thời điểm đầu, hối phiếu nội địa này đang dùng cho việc tài trợ những hợp đồng thuê mua và sau đó được nhiều doanh nghiệp lớn dùng để làm công cụ gọi vốn và hỗ trợ phục vụ các mục đích chung.

Một số công ty lớn ở Mỹ thường sử dụng loại chứng phiếu ngắn hạn. Trên thực tế chúng chính là hối phiếu được dùng để đáp ứng cho các nhu cầu tài chính chung của những công ty này. Một loại hối phiếu quan trọng được sử dụng hiện nay chính là hối phiếu kho bạc do chính phủ phát hành dùng cho mục đích trả nợ ngắn hạn.

Quá trình hình thành và phát hành hối phiếu như thế nào?

Nguồn gốc của hối phiếu

Các chứng chỉ hối phiếu đang lưu hành trên thị trường hiện nay chính là loại hình thức nguyên thủy của hối phiếu. Vào khoảng thế kỷ 12 ở Ý, các thương nhân đã phát hành ra một loại chứng nhận nợ dùng để làm phương thức thanh toán trong thương mại và gọi nó là chứng chỉ hối phiếu. Trên tờ hối phiếu thể hiện thông tin người phát hành cam kết với người nhận (người thụ hưởng hối phiếu) trong việc thanh toán những giá trị tương ứng bằng đồng tiền tại một nơi nào đó sử dụng chúng.

Đến thế kỷ 14, thương mại phát triển đã xuất hiện thêm loại hối phiếu đòi nợ bên cạnh loại nhận nợ trước đó. Kể từ sau thế kỷ 16, hối phiếu đã được chuyển nhượng thành phương thức thanh toán phổ biến trong các cuộc quan hệ thương mại nội địa đối với nhiều quốc gia và cả thương mại quốc tế.

Hối phiếu được hình thành từ các thương nhân người Ý và phổ biến rộng rãi đến nay

Sự phát triển của hối phiếu trên toàn cầu

Tuy nhiên đã có những tranh chấp xảy ra khi luật pháp của các quốc gia có sự khác biệt nhất định. Tại hội nghị Haagen ở Đức vào năm 1910 và năm 1912 đã trở thành tiền đề cho các thỏa thuận quốc tế về vấn đề hối phiếu. Dưới sự ảnh hưởng của Chiến tranh Thế giới thứ nhất, cho đến năm 1930 tại Geneva Thụy Sĩ đã tổ chức Hội nghị quốc tế về hối phiếu và thông qua 3 bản Hiệp ước về các vấn đề hối phiếu.

Rất tiếc rằng những mục tiêu mà hiệp ước đã đề ra không thể thực hiện được do ảnh hưởng bởi các nước nằm trong hệ thống pháp luật Mỹ – Anh đã không tham gia. Với mục đích quốc tế hóa hành vi sử dụng hối phiếu, vào ngày 9/12/1998 trong cuộc họp thứ 43 của Đại hội đồng Liên hợp quốc đã thông qua Hiệp ước thống nhất về 2 loại hối phiếu nhận nợ và đòi nợ. Trong đó thể hiện 2 loại hối phiếu trên phải có các dấu hiệu cơ bản như sau: hối phiếu là chứng chỉ có giá trị, được phép lưu thông, số tiền thanh toán phải được xác định rõ ràng giấy tờ.

Ở Việt Nam, hối phiếu vẫn chưa được sử dụng một cách phổ biến trong quyền hạn thanh toán của nhân dân. Theo quy định của Bộ Luật Thương mại vào năm 1997, 2005 và Pháp lệnh thương phiếu năm 1999 thể hiện rằng thương phiếu bao gồm 2 loại hối phiếu và lệnh phiếu. Theo quy định được ghi trong Pháp lệnh ghi rõ: thương phiếu hối phiếu là tương tự như loại hối phiếu đòi nợ và lệnh phiếu có chức năng giống như hối phiếu nhận nợ. 

Những đặc điểm và chức năng chung của hối phiếu là gì?

Hối phiếu có 3 đặc điểm chính

Để giấy tờ trở thành hối phiếu có giá trị phải đảm bảo 3 đặc điểm như sau:

• Tính bắt buộc: hối phiếu được xem là một loại giấy tờ với yêu cầu trả tiền vô điều kiện từ người ký phát hối phiếu. Người phát hành hối phiếu chính là người có nghĩa vụ trả tiền theo đúng nội dung được thể hiện trên tờ phiếu và không có bất kỳ lý do nào từ chối việc trả tiền. Chỉ trừ trường hợp hối phiếu được phát hành có yếu tố sai với các đạo luật chi phối nó. 
• Tính trừu tượng: thông tin trên hối phiếu ghi rõ số tiền mà người phát hành phải trả và các thông tin liên quan đến hai bên. Hối phiếu không thể hiện nguyên nhân phát sinh việc lập hối phiếu và hiệu lực pháp lý của nó sẽ không bị ràng buộc bởi các nguyên nhân này.
• Tính lưu thông: hối phiếu có thể được chuyển nhượng từ người này đến người khác một hoặc nhiều lần. Hối phiếu có đặc điểm này được bắt nguồn từ khả năng đổi tiền từ người này sang người khác. Trên hối phiếu thể hiện rõ số tiền nhất định 

Hối phiếu có tính bắt buộc, tính trừu tượng và tính lưu thông

Hối phiếu có 3 chức năng chính

Hối phiếu bao gồm 3 chức năng:

• Hối phiếu là phương tiện có chức năng thanh toán giúp cho người bán đòi tiền của người mua và trên hối phiếu có thông tin để người mua chuyển tiền trả lại cho người bán.
• Hối phiếu là phương tiện đảm bảo vì chúng là giấy tờ có giá trị nên có thể dùng trong việc mua, bán, thế chấp hoặc cầm cố.
• Hối phiếu là phương tiện dùng để cung cấp các chức năng tín dụng. Dựa trên đặc điểm là giấy tờ có giá trị nên hối phiếu có thể dùng trong việc cung ứng cho những loại tài khoản ứng dụng thương mại và tín dụng ngân hàng.

Ý nghĩa của hối phiếu mang lại là gì?

Hối phiếu được sử dụng nhiều nhất trong thanh toán của các ngành xuất nhập khẩu. Hối phiếu phiếu là một trong các hình thức thanh toán quốc tế cho các loại như L/C hoặc nhờ thu. Bên cạnh đó, hối phiếu được sử dụng như là một phương thức lưu thông tín dụng trong trường hợp chúng chiết khấu tại các ngân hàng hoặc lưu thông từ người này sang người khác.

Các loại hối phiếu đang lưu hành trong thực tế

Trên đây là các thông tin chung về nguồn gốc và đặc điểm để trả lời cho câu hỏi hối phiếu là gì. Ở phần tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về những loại hối phiếu đang được phát hành trong thanh toán quốc tế ngày nay.

Hối phiếu theo thời hạn thanh toán

Dựa trên thời hạn thanh toán trái phiếu, chúng được chia làm 2 loại:

• Hối phiếu trả ngay (At sight bill): hối phiếu được ký phát từ trước đó và điểm người nhận (tức người đã phát hành trái phiếu) nhận được hối phiếu này phải tiến hành việc thanh toán ngay cho người thụ hưởng. Tuy nhiên trên thực thế, quá trình để thanh toán khoản tiền này phải kéo dài trong vòng 2 ngày làm việc kể từ khi hối phiếu này được xuất trình.
• Hối phiếu có kỳ hạn (Usance bill/Time bill): trên hối phiếu ghi rõ thời hạn cần thanh toán cho người nhận tiền được quy định từ người đã ký phát hối phiếu. Với loại hối phiếu có kỳ hạn khi giao dịch thì người lập hối phiếu phải thông qua bước xuất trình hối phiếu để cho người bị ký phát chấp thuận.

Mẫu hối phiếu được dùng trong phương thức nhờ thu

Hối phiếu theo giấy tờ đi kèm

• Hối phiếu trơn (Clean Bill): là loại hối phiếu không có kèm theo những chứng từ thương mại. Với loại hối phiếu này sẽ có 2 cách để người thụ hưởng lấy lại tiền là: thanh toán tín dụng trơn và thanh toán nhờ thu trơn.
• Hối phiếu kèm chứng từ (Documentary Bill): là loại hối phiếu được ký phát có kèm theo những chứng từ thương mại như:
  • Hối phiếu có chứng từ trả tiền ngay (D/P – Document against Payment)
  • Hối phiếu có chứng từ chấp nhận (D/A – Document against Acceptance).

Hối phiếu dựa trên tính chuyển nhượng

• Hối phiếu đích danh (Nominal Bill): người thụ hưởng số tiền được chỉ đích danh và cụ thể ghi trên hối phiếu.
• Hối phiếu vô danh (Holder or Bearer Bill): người thụ hưởng không được thể hiện cụ thể trên hối phiếu mà được thể chung như “trả theo lệnh”, “trả cho” hay thậm chí người nắm giữ hối phiếu vẫn có thể được hưởng khoản tiền ghi trên hối phiếu.
• Hối phiếu chuyển nhượng theo lệnh (Order Bill): là loại hối phiếu được chuyển nhượng theo lệnh ký hậu, trong đó ghi rõ “Pay to the Order of Mr/Ms A (tên riêng của người được nhận).

Hối phiếu theo đối tượng ký phát hối phiếu:

• Hối phiếu thương mại (Trade Bill): được dùng trong các giao dịch thương mại cụ thể là ngành xuất nhập khẩu hàng hóa. Người bán (người cho vay hay bên xuất khẩu) sẽ ký phát để thu tiền từ người mua (bên nhập khẩu) hoặc đối với ngân hàng mở L/C. Trong đó, phương thức L/C là thư tín dụng đã được ngân hàng phát hành với điều kiện được yêu cầu từ người nhập khẩu. Khi người ký phát đưa ra được đầy đủ các loại hồ sơ, chứng từ theo quy định trong thời hạn được ghi trên hối phiếu thì ngân hàng sẽ tiến hành thanh toán khoản tiền trên cho bên bán.
• Hối phiếu ngân hàng (Bank Draft): là hối phiếu được ký phát bởi ngân hàng và chúng yêu cầu ngân hàng đại lý phải thực hiện thanh toán tiền cho người thụ hưởng được ghi trên hối phiếu.

Một vài cách phân biệt các loại hối phiếu khác

Bên cạnh các cách thường dùng để phân loại hối phiếu đã kể trên, trong giao dịch thương mại có thể phân loại hối phiếu theo một số cách khác như:

Phân loại hối phiếu dựa trên phương thức thanh toán:

• Thanh toán theo cách thức nhờ thu.
• Thanh toán theo cách thức tín dụng thư từ (hay còn gọi là L/C).

Phân loại hối phiếu theo nghiệp vụ chấn nhận:

• Hối phiếu đã được ký chấp nhận.
• Hối phiếu chưa được ký chấp nhận.

Phân loại hối phiếu dựa theo loại tiền tệ: hối phiếu ngoại tệ và hối phiếu nội tệ.

Hối phiếu được chia làm nhiều loại dựa trên cách thức phân biệt

Các chủ thể xuất hiện trên hối phiếu

• Người ký phát (Drawer): là bên cho vay (chủ nợ) là người lập và ký phát hối phiếu.
• Người bị ký phát (Drawee): là bên mượn nợ, có nghĩa vụ cam kết và thanh toán tiền đúng thời hạn được ghi trên hối phiếu.
• Người thụ hưởng (Beneficiary): là bên sẽ nhận được số tiền trên hối phiếu. Tùy theo các loại trường hợp xảy ra mà người thụ hưởng có thể cùng lúc là người ký phát, người đang nắm giữ hối phiếu hoặc người nhận chuyển nhượng.
• Người chấp nhận (Acceptor): sau khi người bị ký phát ký chấp nhận hối phiếu thì họ chính là người chấp nhận. Trong trường hợp hối phiếu là loại trả ngay khi nhận thì người bị ký phát không cần phải thực hiện bước này.
• Người chuyển nhượng (Endorser/Assignor): theo đặc điểm của hối phiếu, chúng có thể được chuyển nhượng từ người này sang người người qua các phương thức như trao tay hoặc hoàn tất bước ký hậu.
• Người bảo lãnh (Avaliseur): là bên ra mặt thanh toán hối phiếu trong trường hợp hối phiếu đã đến hạn thanh toán nhưng người chấp nhận lại không thanh toán khoảng tiền này.

Hướng dẫn cách lập hối phiếu cụ thể, rõ ràng

Để có thể lập nên một tờ hối phiếu theo đúng quy định thì người lập hối phiếu có nhiệm vụ cung cấp đầy đủ các thông tin cần thể hiện trên hối phiếu. Hối phiếu phải được trình bày dưới dạng văn bản và có chữ ký, số lượng bản kèm theo sự thống nhất của hai bên tham gia. Cần phải lưu ý rằng hối phiếu có giá trị khi chúng dưới dạng bản gốc. Trên hối phiếu cần thể hiện đầy đủ thông tin của hối phiếu bao gồm các mục bên dưới.

Phần 1: Hối phiếu phải ghi rõ tiêu đề, số hiệu

Theo như quy định của luật pháp Việt Nam ban hành, tiêu đề để thể hiện giấy tờ là hối phiếu phải ghi rõ tên “Bill of Exchange” hoặc có thể dùng “Draft”. Trong trường hợp các thông tin không rõ ràng và cụ thể thì hối phiếu sẽ ngay lập tức không có hiệu lực phát hành. Tất cả các hối phiếu hợp lệ bắt buộc phải có số hiệu nhằm dễ dàng trong việc tham chiếu. Đối với phương thức thanh toán là L/C sẽ có một phương pháp để thể hiện số hiệu theo tiêu chuẩn riêng của loại này.

Phần 2: Số tiền cần thanh toán trên hối phiếu

Hối phiếu có tính bắt buộc chính là phương tiện đảm bảo cho người ký phát hối phiếu, nó không giống với những loại giấy tờ trả nợ khác. Tại thời điểm người bị ký phát nhận được hối phiếu từ người ký phát thì họ phải tiến hành thanh toán khoản nợ theo thời hạn ghi trên hối phiếu và không được từ chối dù bất kỳ lý do nào. Số tiền được ghi trên hối phiếu cũng phải đảm bảo các yêu cầu sau:

• Số phải được viết rõ ràng bằng cả chữ và số, thể hiện đơn vị tiền tệ cụ thể (ví dụ: USD, VNĐ,…).
• Hối phiếu sẽ bị vô hiệu trong trường hợp hình thức ghi chữ và số không khớp nhau (nằm trong pháp luật tại Trung Quốc và quy định ở ISBP).
• Đối với trường hợp không đồng nhất về số tiền được thể hiện bằng số và số tiền được ghi dưới dạng chữ thì hối phiếu sẽ được thanh toán theo số tiền ghi dạng chữ theo điều Luật ULB 1930 – Luật của các nước Mỹ, Anh và luật CCCN tại Việt Nam.

Thông tin trên hối phiếu cần phải thể hiện rõ ràng và cụ thể theo quy định

Phần 3 và 5: Thông tin người bị ký phát trên hối phiếu

Người bị ký phát là thông tin quan trọng nhất cần phải thể hiện đúng trên hối phiếu bao gồm tên và địa chỉ, hối phiếu bắt buộc phải thể hiện rõ ràng và đầy đủ thông tin này. Người ký phát trong một vài trường hợp là ngân hàng phát hành L/C (khi sử dụng phương thức thanh toán là L/C) hoặc cũng có thể là người đứng tên trong hoạt động nhập khẩu.

Phần 4: Thời hạn cần thanh toán hối phiếu

Thời hạn thanh toán hối phiếu được thỏa thuận theo ý kiến của các bên tham gia, đó có thể là hối phiếu có kỳ hạn hoặc hối phiếu thanh toán ngay. Một số cụm từ thường gặp về thời hạn thanh toán hối phiếu như:

• Payable at sight: người bị ký phát phải thanh toán ngay khi nhận được.
• Payable on presentation: sau khi xuất trình hối phiếu phải tiến hành thanh toán ngay.
• Payable on demand: người bị ký phát thanh toán khi nhận được yêu cầu từ người thụ hưởng hoặc người ký phát
• At X days after sight of this…: Thanh toán sau thời gian X ngày kể từ thời điểm hối phiếu được ký phát.
• At X days after acceptance: Thanh toán sau thời gian X ngày kể từ thời điểm được chấp nhận.
• At X days after BL date of this…: Thanh toán sau thời gian X ngày kể từ thời điểm ký vận đơn.
• At X days after shipment date of this…: Thanh toán sau thời gian X ngày kể từ thời điểm giao hàng.

Phần 6: Thông tin bên thụ hưởng hối phiếu

Người thụ hưởng hối phiếu trong đa số trường hợp là người ký phát nhưng cũng có thể là người đang nắm giữ hối phiếu sau quá trình chuyển nhượng từ hình thức trao tay hoặc ký phát. Người bị ký phát có nghĩa vụ thanh toán tiền cho bên thụ hưởng được chỉ định ghi trên hối phiếu.

Phần 7: Địa điểm và thời gian ký phát hối phiếu

Lưu ý rằng nơi lập hối phiếu và địa điểm phải giống nhau và đây là yếu tố quan trọng nhất trong các hối phiếu có hiệu lực quốc tế. Vì đây sẽ là căn cứ cho việc quy chiếu các luật điều chỉnh về sau. Thêm vào đó, ngày lập hối phiếu phải đảm bảo nằm trong khoảng thời gian L/C còn hiệu lực và sau thời điểm hóa đơn được lập và sau ngày L/C được mở.

Hối phiếu phải có chữ ký mới có hiệu lực phát hành

Phần 8: Thông tin người ký phát hối phiếu

Thông tin người ký phát – người có trách nhiệm trong việc thanh toán người thụ hưởng hối phiếu tương tự như thông tin người bị ký phát, cần phải thể hiện đầy đủ tên riêng, địa chỉ người ký phát. Trong trường hợp người bị ký phát không chấp nhận thanh toán hối phiếu thì người ký phát sẽ là người chịu trách nhiệm buộc phải thanh toán cho người thụ hưởng nếu hối phiếu đã được chuyển nhượng.

Hối phiếu có hiệu lực khi thể hiện đầy đủ chữ ký của bên ký phát, phải là nhân sự có chức vụ và đảm bảo đầy đủ các quyền hạn, năng lực pháp lý trong việc đại diện doanh nghiệp. Chữ ký trên hối phiếu bắt buộc phải là chữ ký tay thì hối phiếu mới có hiệu lực.

Tóm lại hối phiếu chính là phương tiện thanh toán của các doanh nghiệp thường được dùng trong lĩnh vực xuất nhập khẩu quốc tế. Hối phiếu đang ngày càng được sử dụng rộng rãi trong các giao dịch thương mại trên toàn cầu với các đặc điểm chúng mang lại. Bài viết trên đã cung cấp thông tin về hối phiếu là gì, các loại hối phiếu thường gặp và cách viết hối phiếu. Hy vọng rằng bạn sẽ tìm được những thông tin bổ ích thông qua bài viết này.

Xem thêm:

Ví điện tử là gì? Các loại ví điện tử phổ biến hiện nay cần biết

Hashrate là gì? Những thông tin nên biết về HashRate

Trang Thái Hùng

Tôi là Trang Thái Hùng – tác giả của những bài viết trên ForexDictionary, với kinh nghiệm hơn 5 năm trong lĩnh vực đầu tư tài chính tôi muốn chia sẻ đến bạn đọc các kiến thức mà tôi đã tích luỹ được, vững kiến thức chọn được nơi đầu tư an toàn lợi nhuận khủng không còn là chuyện quá khó.